Bij de presentatie van ‘The Journey of Mr. Naut’ door Natalia Cincunegui
Op vrijdag 8 juni stond ik in een overvolle stripwinkel Lambiek naast mijn vriendin Natalia Cincunegui, die haar werk The Journey of Mr. Naut presenteerde. Dit bijzondere boek houdt het midden tussen comic, graphic novel, episch gedicht en kunstboek, maar is eigenlijk niet in een genre te vangen. Ik heb als editor een bijdrage geleverd aan de totstandkoming, en mocht daarom ook iets zeggen tijdens de presentatie.
De omgeving van een boekwinkel (of dat nou Athenaeum, Island Bookstore of Lambiek is) maakt mij gretig. En datzelfde geldt voor mijn eigen boekenkast. Als ik daarvoor sta kan ik mijn boeken indelen op allerlei manieren (niet op kleur!), maar één ervan is: wel of niet herlezen. Er zijn boeken waar ik enorm van genoten heb, spannende pageturners, maar waarvan ik nu zeg: klaar, zij hebben met de plot van het verhaal hun geheim al prijsgegeven.
Er zijn ook boeken, die ik altijd wil herlezen; voor de personages, de stijl, het mysterie. Daar hoort The Journey of Mr. Naut bij: het is fris, het verveelt niet. Misschien is dat wel het geheim van herleesbaarheid: het verhaal, de toon, de tekeningen – afhankelijk ook van mijn eigen stemming, lees ik die de ene keer met iets meer dramatiek, of juist humor of afstand, dan de andere keer.
De tekeningen zijn niet alleen goed, er spreekt een enorme intensiteit uit: het verdriet van Mrs. Gravity Naut, de kleine wirwarbreintjes van Little Brain Men, en ook de tederheid van Mr. Naut in zijn omhelzing. Dramatische tekeningen beschreven met teksten die wild van de pagina aflopen, maar die ook geestig zijn door de details, uitdrukkingen en gebaren.
Ik las laatst in een recensie: ‘Wat goed is, stijgt altijd boven etiketten uit,’. Ook The Journey of Mr. Naut is niet in een genre te vatten. Wat mij meteen opviel, toen ik al een aantal jaar geleden een vroege versie las en bekeek, was de veelzijdigheid: ik leek een episch gedicht te lezen, zag dichtregels van William Blake voorbijkomen, teksten van liedjes, ironisch commentaar en filosofische gedachten… En dan was het ook nog spannend.
Toch is The Journey of Mr. Naut een geheel.
Dat wil zeggen: de dichtregels van Blake of de songteksten van Lou Reed en anderen zijn er niet in geplaatst als begeleidend deuntje of decoratie, maar passen in het verhaal, stuwen het verhaal voort. En datzelfde geldt voor de afwisseling van woord en beeld. Het past allemaal in elkaar. En daarmee is het geheel uiteindelijk meer dan de som der delen.
The Journey of Mr. Naut is tegelijk een universeel verhaal, een zoektocht. Een Odyssee, heb ik het in de introductie genoemd. Mr. Naut gaat op reis, hij verovert vrouwen, verslaat monsters, maakt intergalactische reizen, wordt vader. Hij maakt het zichzelf niet gemakkelijk. Mr. Naut vraagt zich af: bij wie hoor ik? Hoe doe ik het goede, het juiste? En waar ben ik op mijn plek?
Een paar weken geleden sprak Natalia met mij over de Poolse socioloog Zygmunt Bauman, en hoe goed zijn gedachtewereld bij dit werk past. Bauman beschreef de onzekerheid, angst en consumptiedrift van de hedendaagse mens; die mens heeft misschien alles, maar worstelt om zich geborgen te weten en samen te leven met anderen.
Volgens Bauman wordt het geluk niet bereikt doordat er geen problemen zijn, maar door die moeilijkheden te overwinnen. Niet door afstand te nemen van degenen die anders of moeilijk zijn, maar juist met die anderen samen te leven. De absolute onafhankelijkheid – de onafhankelijkheid die hoort bij een tijd van doorgedreven individualisme –, is niet ideaal, maar leidt tot eenzaamheid en verveling.
The Journey of Mr. Naut is natuurlijk een verhaal en geen pamflet, maar dat verhaal sluit wel aan bij de boodschap van Bauman. Daarmee zegt het boek – al is het verre van modieus – ook iets over deze tijd.
En ik vind het ook mooi, hoewel misschien ver gezocht, dat de verschillende onderdelen die ik hierboven al noemde, niet fragmentarisch zijn maar ook als het ware ‘samen leven’. En samen een sterk weefsel vormen dat van dit boek een eenheid maakt.
Terug naar de liefde: ik zou nog iets kunnen zeggen over de reis van Mr. Naut en de vraag in hoeverre Mr. Naut liefde en verbondenheid vindt, de vraag waar zijn reis uitkomt. Maar dat doe ik niet. Geen spoilers. Bestel in plaats daarvan The Journey of Mr. Naut bij stripwinkel Lambiek in Amsterdam.
[Dit is een ingekorte en aangepaste versie van mijn toespraak bij de boekpresentatie van The Journey of Mr. Naut, 8 juni 2018]
